Bu çalışmada, atasözlerinde iktisat ahlakı tutumunun olup olmadığı incelenmekte ve atasözlerinin Türk toplumuna bir iktisadi ahlak telkin ettiği ileri sürülmektedir. İktisadi ahlak bağlamında Türkiye Türkçesinde kullanılan atasözleri bu çalışmanın sınırlarını oluştururken, iktisadi ahlak ile tutumluluk, birikim/tasarruf, ölçülülük, çalışkanlık ve helal kazanç gibi nitelikler kastedilmektedir. Kavramsal temelde dünyaya karşı bir tavır alışı ifade eden iktisadi ahlak, bir taraftan dünya malının insanı Tanrı’nın yolundan uzaklaştırma tehlikesine karşı zühd ve riyazet, öte yandan hayatı mütevazi bir biçimde sürdürmenin vazgeçilmez aracı olarak mal mülk edinme arasında denge arayışıdır. Birey, dünya malıyla ilişkili olarak bu iki farklı kutbun aralarını bulma yolunda bir çabanın içindedir. İktisadi ahlak, hangi zamana ve çevreye ait olursa olsun, ihtiyaçlarını karşılamak için madde, çevre ve zaman ilişkisi çerçevesinde insanın, içten bir hesaplaşmasının göstergesidir. Kolektif hafıza yoluyla kuşaktan kuşağa aktarılan atasözleri, bir kültür, zihniyet ve anlam dünyasına işaret eder ve atasözleri, tarihsel, toplumsal ve kültürel anlam kodlarını içinde barındırır. Tarihsel toplumsal anlam kodlarının oluşmasında çalışmayı emreden bir din ve birikimi, tasarrufu telkin eden bir kültürün, kıtlık, açlık vs. gibi geçmiş tecrübelerinin etkili olduğu belirtilmelidir. Türk kültürünün çalışıp kazanmaya yaklaşımı kapitalist anlayıştan farklı bir iktisat ahlakı anlayışı oluşturmuştur. Weber, Avrupa’da kapitalizmin ortaya çıkışı ve gelişiminde Protestan ahlakına işaret etmiştir ancak Batının iktisadi durumunu değerlendirmek, kendi tarihsel ve sosyo-ekonomik süreci içerisinde anlamlıdır. Örneğin, Benjamin Franklin’in yaklaşımında ahlaki yaklaşımlar, faydacılığa dönüşür. Çalışkanlık, dakiklik, ölçülülük erdemdir, çünkü bize toplum içinde kredi sağlar. Bu yönüyle de Türk kültüründe iktisat ahlakı, faydacı bir anlayıştan uzaktır. İktisat ahlakını, iktisat zihniyeti ile birlikte değerlendirmek gerekir. Ülgener, iktisadi çözülmenin arka planında bir ahlak ve zihniyet dünyası bulunduğunu belirttiği tezinde iktisat ahlakını bir zihniyet meselesi olarak incelemektedir. Türk-İslam coğrafyasındaki iktisadi kuruluşlarda dinin ve tasavvuf inancının etkisi inkar edilemeyeceği gibi, iş ahlakının köklerini İslam dininden aldığı da inkar edilemez. Ahilik teşkilatı (fütüvvet) ve esnaf loncalarının kuruluş ve işleyişinde İslam dininin etkileri görülür. İktisadi hayatla ilgili tutumlarda tasavvufun etkisi gözlendiği gibi tasavvuftan dilimize atasözlerinin geçtiği de belirtilmektedir. Sonuç olarak, bu çalışmada insanın gündelik yaşayışını düzenlemede pratik değer ve tercih ölçülerine yönelik motiflerin toplamına işaret eden iktisat ahlakını telkin eden atasözleri ele alınmakta ve Türkiye Türkçesinde tutumluluk, birikim/tasarruf, ölçülülük, çalışkanlık ve helal kazanç gibi niteliklere göre atasözleri tespit edilmektedir.
Anahtar Kelimeler — Atasözü, İktisadi Ahlak, Kültürel Bağlam, Din, Zihniyet, Mentality
Atıf — Özbolat, A. (2012). Atasözlerinde İktisadi Ahlak, Zeitschrift für die Welt der Türken / Journal of World of Turks, vol.4, pp.287-297
Download ArticleEconomic Ethic in Turkish Proverbs
In this study that examines whether the attitude of economic ethic in proverbs, it has been argued in this study that proverbs have been inculcate an economic ethic to the Turkish society and proverbs that happen with influence of the culture of Sufism have not been consist of understanding of “a cardigan, a bite”. Economic ethic means sum of motifs and suggestions for the practical value and the preferred size in the regulating the daily lives of people. Economic ethic that express an attitude against the world in the conceptual basis, on hand, is ascetism and fasting against leave from the path of God of goods of world on the other hand, is seeking of balance between for acquisition of property and maintaing a modest life as indispensable means. Individual in the economic ethic is in an effort to reconcile these two different poles relating to goods in the world. While forming the boundaries of this study proverbs that used in Turkey Turkish in the context of economic ethic, economic ethic in proverbs refers to properties such as halal earnings, frugality, thrift, temperance and diligence. Proverbs that passed from generation to generation through collective memory refer to world of meanings and mentality, culture. Proverbs involve historical, social and cultural codes of meaning. It is possible to specify culture that inculcates accumulation and savings, it has been influence past experience such as hunger, famine and a religion that order to work in the forming of codes of historical and social meaning. Additionally it has been influence of seeking of balance of sufi culture in the attitude against world and ethic in the proverbs. As a result, it refers to properties such as halal earnings, frugality, thrift, temperance and diligence, proverbs in Turkey Turkish that inculculates economic ethic that means sum of motifs and suggestions for the practical value and the preferred size in the regulating the daily lives of people in this study and it has not been with one-dimension of proverbs that happen with influence of the culture of Sufism.
Keywords — Proverb, Economic Ethic, Cultural Context, Religion, Mentality
Citation — Özbolat, A. (2012). Economic Ethic in Turkish Proverbs, Zeitschrift für die Welt der Türken / Journal of World of Turks, vol.4, pp.287-297
Download Article
